Kına geceleri nasıl yapılırdı? Eğlenceleri, âdet ve gelenekleri nelerdi?

GELİN KINASI
Kız arkadaşlarıyla kuaföre gider. Saçını yaptırır. Damat çarşıda tıraşını olur. Kız kına sabahı hamama götürülür. Dellal bağırır, saat yedi sekiz gibi hamam arabaları falan yerden kalkar der. Kız tarafı hamam için dolma sarar, kete yapar, turşu alır. Erkek tarafı da hamam için iki koli sabun getirir. Hamama gidilir ve gelenlere bu sabunlar dağıtılır. Oğlan tarafı geline natur (tellak) tutar ve gelin yıkanır. Gelinin etrafında arkadaşları halka olup tas döve döve oynar.
Gelin yıkandığında tasa su koyup ters çevirir ve yere güümmm! diye vurarak ses çıkarır. Arkadaşları ellerinde siniyle def çalar. Mumlar yakılır. Gelin ilahilerle yıkanır. Havlu terlik getirilir ve gelin ilahilerle hamamdan dışarı çıkartılır. Gelin hamamdan erken çıkar. Hamamdan sonra da kuaföre gider. Hamama gidenlerse çarşıdan hediyelerini alıp geldikleri arabalarla geri dönerler. Bu arada kız tarafında yemekler pişer, davetiye giden eş dost akşam gelir. Kına gecesi başlar ve defçi kadın defini çalar. Oynanır, eğlenilir, yenilip içilir. Oğlan
tarafının aldığı çerezler dağıtılır. Kına karılıp dağıtılır. Gelin bir sandalyeye oturtulur. Okuyucu gelen hediyeleri gelinin başından çevirerek sallar. Hediye getirenlerin adları söylenerek hediyeleri sallanır. Örneğin, gelinin halasının kızından bir çeyrek şeklinde söylenip gelinin başının üstünden sallanır. Şenlik bittikten sonra gelin pijamalarını giyer ve kınası yakılmaya başlar. Gelin elini para almak için açmaz. Damadın annesi bunun üzerine gelinin iki avucuna da altın koyar. Gelinin arkadaşları kına etrafında toplaşır ve gelini ağlatmaya çalışırlar. Türküler söyleyerek gelini ağlatmayı başarırlar. Ayağının altına balta
karşısına da ayna koyarlar. Aynayı evi aydınlık olsun, güler yüzlü olsun diye, baltayı da güçlü olsun evini çekip çevirsin eşine iyi baksın diye koyarlar. O gece gelin ev müsaitse en sevdiği arkadaşıyla yatar.
DAMAT KINASI
Akşam ezanından sonra herkes damat tarafına gider. Sofralar hazırlanır. Yemekte düğün çorbası, pilav, et kavurması, döner, pide, helva ikram edilir. Ayrıca sofralarda karpuz, kavun, üzüm ve ayran da bulunur. Semaverlerde çaylar demlenir. Yemekler yendikten sonra çay ve kuru yemiş servisi yapılır. İstenildiğinde içki ve dansözde olur. Davul zurna çalar. Köyün gençleri ortaya çıkar isteklerine göre halay ve oyun havası çaldırıp oynarlar. Erkekler kadın
kıyafeti giyerek karı koca rollerinde ortada taklit yapar, oynar, cilveleşir, birbirlerine laf çarparak kavga ederler. Gençlerden biri eline değnek alıp değneği baston gibi kullanarak topla oyununu oynar. Davulcu ara ara çalmayı durdurur “davul çalmıyor” der ve para alır. Davulunu ters çevirir ve paraları öyle toplar. Gecenin ilerleyen saatlerinde düğün yerinde bulunan misafirlerle birlikte damat ve davulcu önde kız tarafına oynaya oynaya yürüyerek kına almaya giderler. Kız evine geldiklerinde davul susar ve hep bir elden silah atılır. Erkek tarafından birkaç kişi evdeki kümese giderek tavuk veya horoz çalar. Tavuğun ayaklarından tutarak oynamaya başlarlar. Oynama bittikten sonra damat ve ailesi kız evine girerek pazarlık yapmaya başlar. Bir miktar para veya mal
karşılığı tepside hazırlanmış kınayı satın alırlar. Bu tepsinin içinde çiçeklerle süslenmiş kınanın yanı sıra sigara paketleri, mendil, fındık, fıstık olur. Kına tepsisi ve tavukla kız evinin önünde oynarlar. Tavukların ağızlarına sigara koyarlar. Halay çekilirken halayın başında tavuk sonunda da kına tepsisi olur. Oynama bittikten sonra silah atıp evden oynanarak çıkılır. Erkek tarafına geçildiğinde damada kınayı yakmak için ortaya bir masa kurulur. Köyün
gençleri masanın etrafında toplanır. Sonra damat sandalyeye oturur. Kına yakılırken yakın arkadaşları damadın sırtına çöker, ensesine vurur, kafasından aşağı un, yumurta ve soğuk su dökerler. Damadın ayakkabısını ayağından çıkartıp çekerler. Çok yakın iki tane arkadaşı da damadı korumaya çalışır. Kına yakma faslına gelindiği zaman üç kere salâvat getirilir. Kınayı yakan kişi damadın babasından para koparabilmek için “parmak batmıyor” der ve istediği
parayı alana kadar o kınayı yakmaz. Kına tepsisinin içinde olan mendili de o alır. Kına yakıldıktan sonra oynanır, yenilir, içilir ve şenlik biter.

durak-kıranyağmur-ulubey-ordu
-Kına gecesi:
Kına gecesi gelin tarafı yapmaktadır, yemek içme ve eğlence yapılır.
Kına gecesinde farklı ritüeller yapılır. Bunlar başlangıçta erkek tarafı olmadan kız ev eğlence yapar, erkek tarafı ise kendi arasında eğlence yapar, ilerleyen saatlerde ise erkek tarafı kınasını alır kız evine gider kız evinde eğlenceye erkek tarafı da katılır. Davul zurna ile erkek tarafının geldiği duyurulur, gelin ve damat kına tepsisi ile oynar damadın elinden kına tepsisini almaya çalışır gelin bunun yanında gelin kına tepsisini bahşiş vererek alır damattan bir süre oynadıktan sonra kız ve erkeğe kına yapılır, kızın eline kınayı damadın annesi yakar ve ona bahşiş verir. sonra eğlence devam eder ve gece erkek tarafının gitmesi ile bir süre daha devam eder ve kına gecesi böyle devam eder.

KINA (TRABZON ÇAYKARA- EĞRİDERE KÖYÜ)
Genellikle düğünden bir gün önce yapılır. Kına gecesine kız ve oğlanın yakın arkadaşı ve köyün genç kız ve erkekleri gider. Kemençe ve kaval eşliğinde horon oynanır. Horon yerinin ortasına gelin adayı ile damat oturtulur. Işıklar söndürülür. Türküler söylenerek mumlarla gelin ve damadın başlarının etrafında halka yapılarak dönülür. Gelin ağlayana kadar türkü söylenir. Sonra gelinin eline kına yakılması gerekir. Ancak gelin elini sımsıkı tutar. Açması için de kaynanası bahşiş vermek zorundadır

Geline kına yapılır. Kınada kıza türkü söylenir, ağlatılır sonra da kınası yakılır. Çeşitli eğlencelerle gece bitermiş

Bas Bozumu – Kına Gecesi
Kız gezmesinin aksamı bas bozum ve kına gecesi yapılır. Bas bozumu
asıl düğüne verilen addır. Yöremizde bu tür geleneksel düğünler kadın erkek
ayrı yapılır. O yüzden bas bozumunda erkekler bulunmaz. Kız gezmesinden
sonra gelin ve sağdıçları kuaföre gidip hazırlanırlar. Gelin gelinliğini giyer,
sağdıçlar ise erkek tarafının geline daha önceden almıs olduğu kıyafetleri
giyerler. Gelinin hamama giderken giydiği kadife takım, cümbüste giydiği
kadife takım, kız gezmesinde giydiği kadife takım, söz ve nisan kıyafetleri
sağdıçlara giydirilir. Düğün salonunun sahnesine ortada gelin yanlarında
sağdıçlar olmak üzere sıralanırlar. Sonra herkes yine oynayıp eğlenir. Bas
bozumunun sonunda düğüne gelenler hediyelerini verir. Bir çığırtkan çıkıp
hediyeyi verenleri lakapları ile söyler.
- Pisilerin Hüseyin’den altın.
- Gabı gabının Zeynep’ten altın.
- Tıllının Fatma’dan iki metre basma.
- Özüguruların Nasife’den tepsi.
Kadınlar bas bozumunda eğlenirken erkekler de damat kınasında
eğlenirler. Damat kınasında damadın evinin önüne sağdıçlar gelir, orkestra
kurulur. Erkeklerde damat kınasında oynayıp eğlenirler. Bas bozumundan
sonra eve dönecek olan gelin ve sağdıçlar bir otobüse bindirilir. Sağdıçlar
mani söyleyerek kınasının yakıldığı yere damadın yanına gelirler. Damat
gelinin olduğu otobüse biner gelini görür, sağdıçlara harçlık dağıtır.
Sonra damat eğlenceye döner. Damada da geline olduğu gibi hediyeler
verilir. Yine bir çığırtkan çıkıp lakapları ile hediyeleri veren sahısları ve adlarını
anons eder.
Damattan harçlık alan kızlar kına için kız evine gelirler. Burada yine
herkes toplanmıs olur. Geline bindallı adı verilen kıyafet veya bir tür gecelik
giydirir. Basına kırmızı al bağlanır. Kına havası söylenerek kınası yakılır.
Gelinin düğün kınası ellerinin tamamını kaplayacak sekilde yakılır.
Ayaklarda aynı sekilde kına ile ovulur. Yalnız sağ ayağın içine kına yakılmaz.
“Kınan gibi yolun da açık olsun, bastığın yer bereketli, uğurlu olsun.” denilir.
Kına yakılırken su kına türküsü söylenir:

Kınası karılır tasta
Oğlan evi pek havasta
Kız evleri kara kara yasta
Ney ney aman ney

Sadıcım kınan kutlu olsun
Dirliğin baldan tatlı olsun
Sevdiğin kuvvetli de olsun
Ney ney ney aman ney

Tuz kabını da tuzsuz koyan
Koca evleri ıssız koyan
Anasını kızsız koyan
Ney ney ney aman ney

Kayınnam hamama girse
İki ayağı birden kaysa
Hamam tası güveyiye kalsa
Ney ney ney aman ney
(nakarat)

Anana hamama vardın mı
Yumduğum yeri gördün mü
Simdi gıymatım bildin mi
Ney ney ney ney aman
(nakarat)

Atladı geçti esiği
Sofrada kaldı kasığı
Kız evlerin yakısığı
Ney ney ney aman ney
(nakarat)

Kızınız gidiyor da nazınız gidiyor da
Bugün aksamlık, aksamlık
Yarın da öğlenlik, öğlenlik
Misafir kaldı da söylemez oldu
Ney ney ney ney aman

Her kına gecesinde olduğu gibi gelin, gelinin akrabaları ve arkadasları
üzülüp ağlarlar. Sağdıçlar, gelen konuklara kına lokum dağıtır. Sonra kına
gecesi de biter.

(AFYONKARAHİSAR- ÇAY İLÇESİ Y.L. TEZİ-Cemile Kocapınar)
GÖNDEREN: MERYEM ÜÇÜNCÜ

Çerezci Gitmek
Gelinin o gece evinde son gecesi olduğu için yakın akrabalar ve
sağdıçlar gelini yalnız bırakmazlar ve üzülmemesi için gelini eğlendirmeye
çalısırlar. Bu eğlencelerden biri de çerezci gitmektir. Gecenin geç saatlerinde
sağdıçlar ellerindeki tenceler ve kasıkları, tencere kapaklarını birbirlerine
vurarak tef çalarak, gürültü yapa yapa çerez istemeye oğlan evine giderler.
Yolda sesten rahatsız olanlar varsa evlerinde çerez, meyve vs. verip kızları
susturmaya, gürültüyü durdurmaya çalısırlar. O gece gelinin evinde kalan
misafirler hep birlikte çerez alana kadar damadın evinin önünde gürültü
yaparlar. Oğlan evi çerezi verdikten sonra tekrar evlerine dönüp çerez yiyip
evlerinde uyurlar.

(AFYONKARAHİSAR- ÇAY İLÇESİ Y.L. TEZİ-Cemile Kocapınar)
GÖNDEREN: MERYEM ÜÇÜNCÜ

-ŞEYHLER BELDESİ-HİSARCIK-KÜTAHYA
Kına gecesinden üç gün önce kızın annesi saçına kına yakar. “Başıbütün”,
kocası ölmemiş olan kızın annesi saçına kına yakabilir. Kızın anası bugün kınalanmış
denir. Bazen gelin kızın saçlarına düğünden birkaç gün önce “Artık gelin
oldu” anlamında kına yakılır. Bazen de kına gecesi günü “gün yarım olmadan”
sağdıcın karısı da gelinin saçına kına yakar. Bu sırada kızın arkadaşları
kendilerine kına yakar. Gelin veya annenin kınalanması önceleri düğünden bir hafta
önce olurdu.
Düğün başladıktan sonra sağdıcın karısı kına tepsisini basına koyup deyiş
atarak, oyun oynayarak oğlan evinden kız evine gider.
Bu deyişlerden biri su şekildedir:
“Gelin ak ellerine kına getirdim
Yakınsın da iki yanına bakınsın”
Kız evinde kızın arkadaşları, akrabaları ve oğlan evinin kadınlarından
büyükler gelir. Gençler üç beşli giyer. O gece kızı överler. Bu isi genellikle sözlü
kaynaklarımızda biri olan Elden Teyze yapar. Kızın arkadaşlarının hazırladığı yemekler
yenir, oyunlar oynanır. Kızlar erkek kılığına girerek oyunlar çıkartır.
Kınası olan kızın saçına Fadime Ana’nın duvağı örtülür. Bu duvak allı yeşilli
bir örtüdür.
Mumlar yakılarak kızın kınasının bulunduğu tasa dikilir. Gelin kız odanın
ortasına oturtulur. Kına gecesi gelin kızın yakın arkadaşları yaren adını alır. O gece
gelen gelinin yarenleri gelin kızın etrafında halka olur. Kına tası bu halkanın dönüsüyle
dolaştırılır, kına türküleri söylenir. Bu sırada kına türkülerini söylemeye “ağıt yakmak”
denir. Kıza damadın sağdıcının karısı kına yakar. Kına yakanın “başıbütün
olmak” zorundadır. Kızın eline ve ayaklarına kına yakılır.
O gece oğlan evinde de sağdıç, damadın sağ eline kına yakar.
Kınadan sonra çeyiz kaldırılır.
(KÜTAHYA- ŞEYHLER BELDESİ
(Yüksek Lisans Tezi)
Zeynep ÇANLI
GÖNDEREN:EMEL ALTUNTAŞ)