Köyümüzde nişan söz kesiminden bir sonraki aşamadır. Eğer maddi gücü yerindeyse erkek tarafı törenli bir nişan yapabilir. Bazen de söz kesimi nişan yerine geçmektedir. Düğünle nişan arasının çok uzun tutulmamasına önem verilirdi. Özellikle maddi boyut göz önünde bulundurulurdu. Köyde törenli yapılan nişanlar çok kalabalık olmaz kız erkek ayrı biçimde eğlenilirdi. Nişan yüzüklerinin takımını ise ailenin en büyüğü yapmaktaydı. Kızın varsa erkek kardeşi nişan ipini kesmektedir. Makasın kesmediğini söyleyerek erkek tarafından bahşiş alırdı. Nişanda kıza yüzük, saat, küpe, peştamal, yazma, çorap fanile, keşan vb. gibi şeyler verilirdi. Damat tarafına ise kız tarafından bazı hediyeler gönderilirdi. Nişanda erkek tarafı özellikle kızın annesine kendine elbise dikmesi için kumaş gönderirdi. Eğer nişanda davetlilerden hediyeler veya takılar gelmişse bunlar kız tarafına kalırdı. Bundan sonra kısa bir eğlenceden sonra topluluk dağılırdı. Nişanlılık süresi aile durumuna bağlıdır. Nişan adeti tam olarak görücü usulü ile evlenen gençlerin birbirini tanımaları maksadıyla oluşturulmuş olsa da köyde gençlerin görüştürülmedikleri bilinir. Köyümüzde kaynak kişilerin hemen hemen hepsinin nişanlısını görmesi kesinlikle yasaklanmış çoğu ise utandıkları için görüşmemiş ve evlenene kadar sadece bazı köy düğünlerinde bazen toplu yemeklerde (iftar gibi) birbirlerini görebilmişlerdir. Eğer herhangi bir sorun oluşup nişan atma gibi bir durum ortaya çıkarsa kız tarafı aldığı hediyeleri geri verirdi. Ancak köyde genel olarak nişan atma boşanmaya eş değer durumda olduğu için nişanı bozulan çok azdır. Bu durum köyde özellikle kız tarafı için laf ve sorun teşkil ederdi.
hayriye korkmaz - 12 Eylül 2014 at 19:48
- Cevapla
Nişan haftasında çarşı pazara gidilir. Gelinin ihtiyaçları alınır. Ne kadar altın kavlettilerse sözde hepsi alınır. Sözdeki kavilde olanları tekrar alırlar(potin, terlik, makyaj takımı gibi). Oğlan tarafında yemek dökülür. Kına, çikolata, şeker, çerez alınır. Hafta sonu nişan olur. Nişanda defçi olur. Defçi kadın nişanda hem elindeki defi çalar hem oynar. Sabah kız tarafında yemek pişirilir. Yemek malzemeleri ise bir gün önceden erkek tarafından gelir. Oğlan tarafından getirilen yemekliklere “ağırlık” denir. Sabaha ayarlanan aşçı gelir ve yayla çorbası, davar ya da tosun etinden yapılan yahni, kavurma, pilav, tatlı olarak helva ya da hedik çorbası (aşure) gibi yemekleri yapar. Bir gün öncesinden fırına keşkekler konulur, keteler yapılır. Sabah gelen misafirlere keşkek ve keteler ikram edilir. Öğlen gelen misafir için aşçının yaptığı yemekler verilir. Okuyucu denilen kişi bir elinde şekerle ev ev gezer ve
nişanı haber verir. Ev sahibi de okuyucuya dağıttığı şekerler için un veya para verir.
Nişan sabahı gelin, kız arkadaşlarıyla kuaföre götürülür. Gelin kuaförden geldiğinde herkes kız tarafının avlusunda toplanır. Defçi kadın çalar, genç kızlar toplanıp oynar ama erkekler olmaz. Oğlan tarafından gelenlerde orada olur. Gelin ve damat yeniden hoca ile yüzük takar. Gelin için alınan takılar takılır. Beşi birlik, arma(Reşat altın), kelleli(gerdanlık) alınır. Nişan bittikten sonra oğlan tarafı kız tarafına gelen saçıları(konu komşunun kız için getirdiği hediyelerdir) belirler. Oğlan kıza sandık getirir. Hediyeler sandığa basılır. Bir kaç gün sonra da kız oğlana yüzük götürür. Sonra düğün tarihi belirlenir ve ona göre düğün için hazırlıklara başlanır.
Nişandan sonra gelin ve damat birbirini göremez. Düğüne kadar sadece bayramlarda birbirlerini görebilirler. Görüşmelerine kız tarafı izin vermez. Düğün olana kadar yılbaşı, hıdrellez, ramazan ve kurban bayramları gibi özel günlerde erkek tarafı hısım akrabaya haber verir ve kız tarafına hediyeler götürülür. Kurban bayramında kurbanlık koç hediye edilir. Bu koç süslenir ve boyanır. Alnına ayna takılır. Bunun sebebi ise Allah evini aydınlık etsin sevdiğini şirin göstersin diyedir. Damadın arkadaşları on beş yirmi kişi olup yarın biz kurban götüreceğiz diyerek toplanırlar. Ertesi gün silah atarak koçu gelin evine götürürler. Kız tarafı da damadın gelen arkadaşlarına beyaz mendil hediye eder. Damadın koçu tutan arkadaşı hayvanın yularını vermez. Koç için kız babasından para ister. Bunun üzerine kızın babası gönlünden ne koparsa verir. Kız tarafı da bu koçu isterse kız için kurban eder ya da satarak kızlarına bilezik alırlar.
Nişan için pek hazırlık olmazmış. Aile içinde birkaç yakın dost ile evde nişan yapılırmış.Çok büyük bir eğlence olmazmış. Nişanlılar görüşeceklerinde kızın yanında bir akraba muhakkak olurmuş. Zaten nişanlı kız uzun süre baba evinde kalamazmış. Nişan olur da bozulursa nişan bohçası geri verilirmiş.
Nişan Masrafları
Nisandan önce oğlan tarafı gelin kızı alısverise götürür. Bu alısveriste
geline nisan kınasında ve nisanda giyeceği kıyafetler alınır. Nisan kınası için
salvar takım diktirilmek üzere kadife kumas alınır. Nisan için ise geline nisan
kıyafetinin harici iç çamasırı, gecelik, ayakkabı, terlik, çorap vs alınır. Yani
kısacası kız bastan ayağa giydirilir. Ayrıca gelinin anne babasına kardeslerine
de küçük hediyeler alınır. Alınan bu hediyeler oğlan evinde tepsilere konulur
ayrı bir tepsiyle de fıstık, leblebi gibi çerezler, seker helva ve lokumlar konulur.
Tepsilerin üstlerine pullu adını verdiğimiz üzeri pullar ile isli kırmızı ve yesil
renklerde tüller örtülür. Erkek tarafında birkaç kadın nisan gününde bu içleri
hediye dolu süslü tepsileri kız evine getirir.
Kız tarafı da damada nisanda giyeceği kıyafeti alır. Kız tarafı damadın,
erkek tarafı gelinin yüzüğünü alır. Nisan gecesi damada ve geline yüzükleri
takılır. Bir aile büyüğü tarafından hayır dilekleri ile nisan kurdelesi kesilir.
Sonra eve getirilen hoca esliğinde dualar okunarak, Allahtan bu evlilik isini
hayırlı uğurlu etmesi dilenir. Yine hediye vermek isteyen hediyesini verir, hayır
dilekleri ile nisan töreni de son bulur.
Nisan töreni yapıldıktan sonra düğün hazırlıkları baslar. Nisan ve düğün
arasında beli dönemlerde “Gelinin kınası soğumasın.” diyerek geline birkaç
defa daha kına yakılır. Bu kınayı oğlanın annesi üstlenmez. Onun yerine
damadın kız kardesleri, teyzeleri halaları üstlenir. Kınayı yakacak kimse erkek
tarafını toplar, kız evine getirir. Geline hediyeler verip kınasını yakar. Bu nisan
düğün arası kına törenleri aile arasında küçük çaplı eğlencelerdir. Kınayı
bahane ederek yapılan bu eğlencelerde gelin, teker teker yeni katılacağı aileyi
tanımıs olur. Bu sekilde gelin hem yeni katılacağı aile ile yakınlasır, kaynasır
hem de onları tanır.
Örneğin geline kına yakmak isteyen oğlanın teyzesi ise kınasını ve
geline vereceği hediyeleri hazırlar. Oğlanın diğer yakınlarını da toplar ve kız
evine kına yakmaya giderler. Burada müzikler esliğinde oynayıp eğlenerek
kızın kınasını yakarlar. Bu merasim damadın akrabalarınca düğüne kadar
tekrarlanır.
Gelin bu sayede yeni katılacağı ailenin fertlerini tek tek tanımıs
öğrenmis olur, onlarla çok vakit geçirdiğinden yeni katılacağı aileye alısması,
onların huyunu, suyunu öğrenip öyle davranabilmesi kolaylasır. Aileler bu
sekilde kaynasırlar birbirlerine alısırlar.
Bu birbirlerini ziyaret etme fasılları kına fasılları düğüne kadar
olabildiğince çok tekrarlanır. Aileler birbirlerine çesitli hediyeler alarak
birbirlerinin gönüllerini kazanmaya çalısırlar.
Yöremizde Ramazan ve Kurban bayramları arasında düğün yapmak
hos karsılanmaz. Bu yüzden nisan düğün arası uzun olduğu zamanlarda
bayram sonrasına bırakılır. Nisan düğün arasına bayram girdiği takdirde oğlan
tarafı geline, kız tarafı damada bayramlık alırlar.
Tüm bunlar olurken kız evinde bir taraftan da çeyiz hazırlıkları sürer. Kız
tarafının akrabaları kız evinde sık sık toplanıp kızın çeyizlerini hazırlamaya
eksiklerini gidermeye çalısırlar. Tülbentlere nakıslar, oyalar, boncuklar,
örtülere havlulara çarsaflara danteller hep birlikte dikilir. Hep birlikte yünler
yıkanır, dövülür. Yastıklar, yorganlar, dösekler, minderler hazırlanır. Gelinin
çeyizinin dısında bir de erkek tarafına “dürü” adını verdiğimiz küçük çaplı bir
çeyiz hazırlanır.
Düğüne yaklasıldıkça hazırlıklar da hızlanır. Düğüne yakın bir dönemde
kız evinden, erkek tarafına “Ağız Tadı” yollanır.
(AFYONKARAHİSAR- ÇAY İLÇESİ Y.L. TEZİ-Cemile Kocapınar)
GÖNDEREN: MERYEM ÜÇÜNCÜ
Köyümüzde nişan söz kesiminden bir sonraki aşamadır. Eğer maddi gücü yerindeyse erkek tarafı törenli bir nişan yapabilir. Bazen de söz kesimi nişan yerine geçmektedir. Düğünle nişan arasının çok uzun tutulmamasına önem verilirdi. Özellikle maddi boyut göz önünde bulundurulurdu. Köyde törenli yapılan nişanlar çok kalabalık olmaz kız erkek ayrı biçimde eğlenilirdi. Nişan yüzüklerinin takımını ise ailenin en büyüğü yapmaktaydı. Kızın varsa erkek kardeşi nişan ipini kesmektedir. Makasın kesmediğini söyleyerek erkek tarafından bahşiş alırdı. Nişanda kıza yüzük, saat, küpe, peştamal, yazma, çorap fanile, keşan vb. gibi şeyler verilirdi. Damat tarafına ise kız tarafından bazı hediyeler gönderilirdi. Nişanda erkek tarafı özellikle kızın annesine kendine elbise dikmesi için kumaş gönderirdi. Eğer nişanda davetlilerden hediyeler veya takılar gelmişse bunlar kız tarafına kalırdı. Bundan sonra kısa bir eğlenceden sonra topluluk dağılırdı. Nişanlılık süresi aile durumuna bağlıdır. Nişan adeti tam olarak görücü usulü ile evlenen gençlerin birbirini tanımaları maksadıyla oluşturulmuş olsa da köyde gençlerin görüştürülmedikleri bilinir. Köyümüzde kaynak kişilerin hemen hemen hepsinin nişanlısını görmesi kesinlikle yasaklanmış çoğu ise utandıkları için görüşmemiş ve evlenene kadar sadece bazı köy düğünlerinde bazen toplu yemeklerde (iftar gibi) birbirlerini görebilmişlerdir. Eğer herhangi bir sorun oluşup nişan atma gibi bir durum ortaya çıkarsa kız tarafı aldığı hediyeleri geri verirdi. Ancak köyde genel olarak nişan atma boşanmaya eş değer durumda olduğu için nişanı bozulan çok azdır. Bu durum köyde özellikle kız tarafı için laf ve sorun teşkil ederdi.
Nişan haftasında çarşı pazara gidilir. Gelinin ihtiyaçları alınır. Ne kadar altın kavlettilerse sözde hepsi alınır. Sözdeki kavilde olanları tekrar alırlar(potin, terlik, makyaj takımı gibi). Oğlan tarafında yemek dökülür. Kına, çikolata, şeker, çerez alınır. Hafta sonu nişan olur. Nişanda defçi olur. Defçi kadın nişanda hem elindeki defi çalar hem oynar. Sabah kız tarafında yemek pişirilir. Yemek malzemeleri ise bir gün önceden erkek tarafından gelir. Oğlan tarafından getirilen yemekliklere “ağırlık” denir. Sabaha ayarlanan aşçı gelir ve yayla çorbası, davar ya da tosun etinden yapılan yahni, kavurma, pilav, tatlı olarak helva ya da hedik çorbası (aşure) gibi yemekleri yapar. Bir gün öncesinden fırına keşkekler konulur, keteler yapılır. Sabah gelen misafirlere keşkek ve keteler ikram edilir. Öğlen gelen misafir için aşçının yaptığı yemekler verilir. Okuyucu denilen kişi bir elinde şekerle ev ev gezer ve
nişanı haber verir. Ev sahibi de okuyucuya dağıttığı şekerler için un veya para verir.
Nişan sabahı gelin, kız arkadaşlarıyla kuaföre götürülür. Gelin kuaförden geldiğinde herkes kız tarafının avlusunda toplanır. Defçi kadın çalar, genç kızlar toplanıp oynar ama erkekler olmaz. Oğlan tarafından gelenlerde orada olur. Gelin ve damat yeniden hoca ile yüzük takar. Gelin için alınan takılar takılır. Beşi birlik, arma(Reşat altın), kelleli(gerdanlık) alınır. Nişan bittikten sonra oğlan tarafı kız tarafına gelen saçıları(konu komşunun kız için getirdiği hediyelerdir) belirler. Oğlan kıza sandık getirir. Hediyeler sandığa basılır. Bir kaç gün sonra da kız oğlana yüzük götürür. Sonra düğün tarihi belirlenir ve ona göre düğün için hazırlıklara başlanır.
Nişandan sonra gelin ve damat birbirini göremez. Düğüne kadar sadece bayramlarda birbirlerini görebilirler. Görüşmelerine kız tarafı izin vermez. Düğün olana kadar yılbaşı, hıdrellez, ramazan ve kurban bayramları gibi özel günlerde erkek tarafı hısım akrabaya haber verir ve kız tarafına hediyeler götürülür. Kurban bayramında kurbanlık koç hediye edilir. Bu koç süslenir ve boyanır. Alnına ayna takılır. Bunun sebebi ise Allah evini aydınlık etsin sevdiğini şirin göstersin diyedir. Damadın arkadaşları on beş yirmi kişi olup yarın biz kurban götüreceğiz diyerek toplanırlar. Ertesi gün silah atarak koçu gelin evine götürürler. Kız tarafı da damadın gelen arkadaşlarına beyaz mendil hediye eder. Damadın koçu tutan arkadaşı hayvanın yularını vermez. Koç için kız babasından para ister. Bunun üzerine kızın babası gönlünden ne koparsa verir. Kız tarafı da bu koçu isterse kız için kurban eder ya da satarak kızlarına bilezik alırlar.
Nişan için pek hazırlık olmazmış. Aile içinde birkaç yakın dost ile evde nişan yapılırmış.Çok büyük bir eğlence olmazmış. Nişanlılar görüşeceklerinde kızın yanında bir akraba muhakkak olurmuş. Zaten nişanlı kız uzun süre baba evinde kalamazmış. Nişan olur da bozulursa nişan bohçası geri verilirmiş.
Nişan Masrafları
Nisandan önce oğlan tarafı gelin kızı alısverise götürür. Bu alısveriste
geline nisan kınasında ve nisanda giyeceği kıyafetler alınır. Nisan kınası için
salvar takım diktirilmek üzere kadife kumas alınır. Nisan için ise geline nisan
kıyafetinin harici iç çamasırı, gecelik, ayakkabı, terlik, çorap vs alınır. Yani
kısacası kız bastan ayağa giydirilir. Ayrıca gelinin anne babasına kardeslerine
de küçük hediyeler alınır. Alınan bu hediyeler oğlan evinde tepsilere konulur
ayrı bir tepsiyle de fıstık, leblebi gibi çerezler, seker helva ve lokumlar konulur.
Tepsilerin üstlerine pullu adını verdiğimiz üzeri pullar ile isli kırmızı ve yesil
renklerde tüller örtülür. Erkek tarafında birkaç kadın nisan gününde bu içleri
hediye dolu süslü tepsileri kız evine getirir.
Kız tarafı da damada nisanda giyeceği kıyafeti alır. Kız tarafı damadın,
erkek tarafı gelinin yüzüğünü alır. Nisan gecesi damada ve geline yüzükleri
takılır. Bir aile büyüğü tarafından hayır dilekleri ile nisan kurdelesi kesilir.
Sonra eve getirilen hoca esliğinde dualar okunarak, Allahtan bu evlilik isini
hayırlı uğurlu etmesi dilenir. Yine hediye vermek isteyen hediyesini verir, hayır
dilekleri ile nisan töreni de son bulur.
Nisan töreni yapıldıktan sonra düğün hazırlıkları baslar. Nisan ve düğün
arasında beli dönemlerde “Gelinin kınası soğumasın.” diyerek geline birkaç
defa daha kına yakılır. Bu kınayı oğlanın annesi üstlenmez. Onun yerine
damadın kız kardesleri, teyzeleri halaları üstlenir. Kınayı yakacak kimse erkek
tarafını toplar, kız evine getirir. Geline hediyeler verip kınasını yakar. Bu nisan
düğün arası kına törenleri aile arasında küçük çaplı eğlencelerdir. Kınayı
bahane ederek yapılan bu eğlencelerde gelin, teker teker yeni katılacağı aileyi
tanımıs olur. Bu sekilde gelin hem yeni katılacağı aile ile yakınlasır, kaynasır
hem de onları tanır.
Örneğin geline kına yakmak isteyen oğlanın teyzesi ise kınasını ve
geline vereceği hediyeleri hazırlar. Oğlanın diğer yakınlarını da toplar ve kız
evine kına yakmaya giderler. Burada müzikler esliğinde oynayıp eğlenerek
kızın kınasını yakarlar. Bu merasim damadın akrabalarınca düğüne kadar
tekrarlanır.
Gelin bu sayede yeni katılacağı ailenin fertlerini tek tek tanımıs
öğrenmis olur, onlarla çok vakit geçirdiğinden yeni katılacağı aileye alısması,
onların huyunu, suyunu öğrenip öyle davranabilmesi kolaylasır. Aileler bu
sekilde kaynasırlar birbirlerine alısırlar.
Bu birbirlerini ziyaret etme fasılları kına fasılları düğüne kadar
olabildiğince çok tekrarlanır. Aileler birbirlerine çesitli hediyeler alarak
birbirlerinin gönüllerini kazanmaya çalısırlar.
Yöremizde Ramazan ve Kurban bayramları arasında düğün yapmak
hos karsılanmaz. Bu yüzden nisan düğün arası uzun olduğu zamanlarda
bayram sonrasına bırakılır. Nisan düğün arasına bayram girdiği takdirde oğlan
tarafı geline, kız tarafı damada bayramlık alırlar.
Tüm bunlar olurken kız evinde bir taraftan da çeyiz hazırlıkları sürer. Kız
tarafının akrabaları kız evinde sık sık toplanıp kızın çeyizlerini hazırlamaya
eksiklerini gidermeye çalısırlar. Tülbentlere nakıslar, oyalar, boncuklar,
örtülere havlulara çarsaflara danteller hep birlikte dikilir. Hep birlikte yünler
yıkanır, dövülür. Yastıklar, yorganlar, dösekler, minderler hazırlanır. Gelinin
çeyizinin dısında bir de erkek tarafına “dürü” adını verdiğimiz küçük çaplı bir
çeyiz hazırlanır.
Düğüne yaklasıldıkça hazırlıklar da hızlanır. Düğüne yakın bir dönemde
kız evinden, erkek tarafına “Ağız Tadı” yollanır.
(AFYONKARAHİSAR- ÇAY İLÇESİ Y.L. TEZİ-Cemile Kocapınar)
GÖNDEREN: MERYEM ÜÇÜNCÜ